23 maart 2023

Tijd voor een Noordas

Opiniestuk, Het Parool 14 april 2019
Na het stuklopen van het zoveelste megalomane plan voor winkelcentrum Boven 't IJ is de berichtgeving weinig hoopgevend. 'Buikslotermeerplein toch geen regionaal winkelcentrum'(14 maart) en 'Buikslotermeerplein, is er nog hoop?' (29 maart), aldus de koppen in deze krant. Het zojuist gesneuvelde plan was er een in een lange reeks.

Die begon al in de jaren negentig van de vorige eeuw onder de noemer 'CEZAN' (Centrale Zone Amsterdam Noord). Meer dan 20 jaar lang lukt het niet om het centrumgebied van Noord te vitaliseren. Inmiddels is het winkelcentrum zieltogend. Leegstand en verloedering steken de kop op. Maar dat is nergens voor nodig.

Sinds de opening van de Noord/Zuidlijn is het Buik-slotermeerplein zeer goed bereikbaar. De ligging aan de Ring A10, het regionale busstation en de beginhalte van de Noord/Zuid-lijn maken van het ooit wat perifere gebied een hoofdstedelijke toplocatie.

Als we het Buikslotermeerplein vergelijken met soortgelijke winkeldistricten (Amsterdamse Poort/Arena; Groot-Gelderlandplein/ Zuidas) is het een van de best bereikbare. Wat is dan het probleem?

Als probleem wordt genoemd dat alle panden in verschillende handen zijn, die van allemaal eigenwijze middenstanders. Maar in een tijd van winkelcentra met uniforme grootwinkelbedrijven en -ketens is dat toch juist sterk? Wees blij dat Buikslotermeerplein niet in dezelfde mal zit als Amstelveen en Gelderlandplein.

Dood paard
Het winkelcentrum lijkt een dood paard. Twintig jaar trekken en dan nog komt het niet tot leven. Maar moet je wel aan het páárd trekken? Kun je er niet beter een calorierijke drink- en voederbak naast plaatsen? Het onderliggend probleem van het winkelcentrum is het gebrek aan koopkracht in de omliggende wijken. Noord is een van de armste delen van Amsterdam en kampt met lage werkgelegenheid en arbeidsparticipatie.

Vergelijkbare stations- annex winkelgebieden van Amsterdam hebben in de directe nabijheid een substantiële hoeveelheid kantoren (doorgaans zo'n 500.000 m2 of meer). De koopkracht hiervan is voor elk groot winkelgebied cruciaal. Kantoorpersoneel luncht, doet aankopen in pauzes of na werktijd en zorgt voor levendigheid met na-het-werk-borrels. Onmisbaar voor elk serieus winkelgebied.

Maar op het Buikslotermeerplein is het stadsdeelhuis een stand-alone. Alleen in de plinten van een aantal blokken is een beperkte kantoorfunctie toegestaan. Doorgaans ingenomen door matglazen gevels van tandartspraktijken, fysiotherapeuten en sociaal-maatschappelijke dienstverlening.

De wijde omgeving van het gebied kent in een straal van 2,5 kilometer verder geen enkel serieus kantoorgebouw (10.000 m2 of meer).

Gemiste kans
Tegelijkertijd is er veel vraag naar kantoren. Het onlangs gepubliceerde kantorenbeleid van de gemeente gaat uit van de bouw van 500.000 nieuwe vierkante meters. Ook nu weer mikt men in eerste instantie op geijkte locaties als de Zuidas en het Arenagebied. Maar juist bij station Noord ligt de door Amsterdam zo gewenste lege ruimte.

Bureau Stedelijke Planning nam het stationsgebied van Noord al eerder op in het kaartje met toplocaties, samen met de Zuidas en Schiphol. Maar: grote bedrijven en instellingen die in Amsterdam ruimte zoeken, kunnen bij station Noord nergens terecht.

Echte kantoren zijn in geen enkel toekomstplan van het gebied opgenomen. Het devies lijkt: 'kantoren verboden'. Werken mag er niet ten koste gaan van wonen. Op z'n zachtst gezegd jammer, want het gebied hoort tot de allerbeste kantoorlocaties van de stad.

Vergeleken met andere grote Amsterdamse werk- en winkelcentra onderscheidt het CAN-gebied zich in positieve zin door de benijdenswaardige nabijheid van de binnenstad (4 minuten met de metro). Ook de Zuidas en Schiphol zijn zeer goed bereikbaar. Bijvoorbeeld het p&r-terrein in de oksels van de oprit naar de Nieuwe Leeuwarderweg dat grenst aan het perron van Station Noord. Deze plek schreeuwt om een iconisch ark-gebouw met twee overstekende torens.

Zoals de Zuidas ooit begon met één eerste kantoorgebouw, het World Trade Center, zo zou een iconisch vormgegeven kantoorgebouw hier de prelude kunnen zijn voor een Noord-as bij Buikslotermeerplein.

NDSM-factor
Omdat het ontwikkelen van een groot kantorencomplex jaren in beslag neemt, vraagt het gebied ook om kantoorruimte op de korte termijn. Het desolate terrein tussen Jumbo en stadsdeelkantoor is geknipt als spannend semi-permanent werkterrein.

Het te slopen Waddenwegviaduct biedt plek voor ongeveer 50 werkpaviljoens. Samen met het parkeerdek de ideale 'Startup-City'. Maak er een foodcourt met horeca bij. De troosteloze aanblik van het Buikslotermeerplein is berucht. Of moeten we zeggen: beroemd? Die bowling, het betonnen parkeerdek en dat oostblok-achtige Waddenwegviaduct, ze zijn geen hindernis maar het gedroomde anti-decor.

Net als 30 jaar geleden de NDSM-werf, zien we het als een sta-in-de-weg en willen we het slopen. Juist op deze ruïnes van de jaren zeventig ontluikt de 'NDSM-factor'. Wacht nog even met volledige sloop van deze vergane glorie, het wordt (samen met het iconische nieuwe kantoorgebouw) de reddende engel van het winkelcentrum. Gladstrijken en grootscheepse, kostenverslindende metamorfose van het winkelcentrum zijn niet nodig.

De versnipperde groep winkeliers van het Buikslotermeerplein is als beste in staat om snel in te spelen op hun nieuwe, koopkrachtige publiek.

Auteurs: Bas Kok (auteur Oerknal aan het IJ), Rob Post en Julie van Traa (Vereniging van Bedrijven in Amsterdam-Noord); Wessel Vreugdenhil (architect bij de Architecten Cie.) en Edwin Melotte (eigenaar Cartridge Depot Buikslotermeerplein)

BAS KOK

Wil je een lezing, presentatie of gesproken column van Bas?

Contact

Wijnkersstraat 17
1036 KP Amsterdam

Navigatie

Sitemap

2023 BAS KOK
Gemaakt door Customerscope
envelopephone-handsetmap-markerarrow-right-circle linkedin facebook pinterest youtube rss twitter instagram facebook-blank rss-blank linkedin-blank pinterest youtube twitter instagram