Eerst heb je de binnenstad, dan komen de omliggende gebieden en ten slotte, als het echt niet anders kan, beland je in Noord. Zo was het eeuwenlang en zo is het, alle ontwikkelingen op de IJoevers ten spijt, deels nog steeds wel een beetje.
Maar daar gaat straks verandering in komen, zegt Bas Kok, Noordadept, bruggenbouwer en onvermoeibare bemoeial. "De komst van de Noord/Zuidlijn betekent de definitieve ontdekking Noord."
Kok noemt het in zijn fijne boekje Metromorfose: hoe de Noord/Zuidlijn Amsterdam verandert 'een onthulling'. De stad, zegt Kok, zal zich bewust worden van het feit dat Noord helemaal niet zo ver weg ligt als al eeuwenlang de verkeerde perceptie is.
"Noord ís geen buitenwijk. Warempel, de binnenstad krijgt er door de Noord/ Zuidlijn plots drieënhalve kilometer aan vastgeplakt. En daardoor zal de gedaante van het centrum als geheel veranderen. De noordgrens van de centrumbiotoop, het IJ, stond al jaren onder druk, maar wordt door de nieuwe metro opgeschoven."
Over die perceptie van de Amsterdammer: hij heeft het allemaal uitgezocht ter onderbouwing. Geen winkelcentrum buiten de binnenstad dat zover van de Dam leek te liggen als het Buikslotermeerplein, veel verder weg nog dan Osdorpplein, Amsterdamse Poort en Groot Gelderlandplein. Terwijl, zo zegt Kok, dit niet strookt met de feitelijke afstand: het Buikslotermeerplein ligt van de vier het dichtstbij.
Twee metrominuten
Nu is er het moment dat de Noord/Zuidlijn zijn waarde moet bewijzen. "De metro zet de binnenstedelijke afstanden op zijn kop, de ondergrondse wordt een brainwash richting realiteit. De psychologische afstand verandert."
"Vergeleken met de grotere reistijd van de oudere, en langere, metrolijnen is de Noord/Zuidlijn een soort hyperloop. Neem Station Noorderpark, nu nog volledig onbekend, dat volgende maand ineens op slechts twee metrominuten van CS is verwijderd."
Die bereikbaarheid biedt ontelbaar veel perspectieven, zegt Kok, nooit te beroerd om het potentieel van 'zíjn' Noord onder de aandacht te brengen. Eén voorbeeld: ziekenhuiszorg.
"Sinds de sluiting van het Prinsengrachtziekenhuis is er behoefte aan een nieuw 'binnenstadziekenhuis'. Het OLVG zit bij het Oosterpark, maar voor grote delen van de veelal oudere binnenstadbewoners is Station Noord dichterbij en eenvoudiger bereikbaar. Waarom geen ziekenhuis daar?"
Noord wordt ineens potentieel aantrekkelijk voor wonen, werken en recreëren. Hoofdkantoren, of dan in elk geval bijkantoren van bedrijven die zich al hebben gevestigd aan de Zuidas en na 22 juli ineens nog maar een metrokwartier weg liggen: waarom niet?
Bloed, zweet en tranen
De creatieve sector, hoger onderwijs en havenlogistiek: er liggen plots vooral mogelijkheden. "Doordat Noord direct aan de binnenstad grenst zal het, meer dan bijvoorbeeld Zuidoost of IJburg, een verlengstuk worden van de grachtengordel."
Kok beweerde het vaker en wie zijn boekje leest, komt tot de conclusie dat er eigenlijk niet zoveel op valt af te dingen. "De stad zal omklappen. Zoals Zuid begin twintigste eeuw de horizon van het centrum zuidwaarts verlegde, zo verplaatst de Noord/Zuidlijn hem noordwaarts. Je kunt de nieuwe metro vergelijken met een zaaimachine die de bermen en aangrenzende gebieden vol strooit met zaadjes van bereikbaarheid."
Natuurlijk weet ook Kok dat het bloed, zweet en tranen heeft gekost. Dat de rekening van de nieuwe metrolijn inmiddels meer dan 3 miljard euro bedraagt en dat er onderweg veel is misgegaan.
De aanleg en de besluitvorming, het boren van de buis en het stutten van de verzakte huizen, het mismanagement en de misvattingen... Kok weet er alles van, hij heeft het allemaal gelezen. Daar wilde hij dus géén boek over schrijven. "De Noord/Zuidlijn gaat Amsterdam en vooral Noord veel brengen, dát is mijn punt."
Het draait om ruimte
Noord gaat meer dan nu het geval is meedoen, zegt hij. Groei is onvermijdelijk, want door de komst van de Noord/Zuidlijn krijg je een verbinding tussen de rijke buurten van de stad, Centrum en Zuid, en de minst welvarende.
"Het draait om ruimte. Het grootste pluspunt is dat de drukste delen van Amsterdam straks in directe verbinding staan met het rustigste deel. Noord heeft die zee aan ruimte waar de stad zoveel behoefte aan heeft.
De bereikbaarheid zal met sprongen toe nemen. Het draait om de stad, zegt Kok, en de Noord/Zuidlijn zal de komende jaren voor héél Amsterdam zijn waarde doen bewijzen. En voor Noord is er het meest te winnen, verwacht hij.
"De andere stationsgebieden en stadsdelen zijn al vele jaren arrivé. De ondergrondse zal voor de zes zuidelijke stations waarschijnlijk weinig gebouwen en functies opleveren die er anders niet waren gekomen."
Ja, zegt hij: de Zuidas zal door de supersnelle verbinding naar de oude binnenstad inderdaad nog aantrekkelijker worden voor internationale organisaties en bedrijven. "Voor die wijken is de nieuwe metro een handig en blits gadget, maar geen aardschok. Voor Noord is het een verschil van dag en nacht. Veel van wat rond de twee noordelijke stations gaat verrijzen is terug te voeren op de metro."
En de angst dan, van veel oude Noordelingen, dat hun buurt straks wordt overlopen door yuppen? Dat Noord over een jaar of wat volledig zal zijn gegentrificeerd? Kok acht de kans klein. "Dit is een topgebied dat ineens is ontsloten. Noord gaat groeien, of je dat nu wilt of niet. Die ontwikkeling is eerder onvermijdelijk dan leuk. Die angst voor veryupping is onterecht."
Yuppofobie
Dat zit 'm onder meer in de vrij massieve aanwezigheid van sociale huurwoningen, vindt Kok. "Neem de wijk het Blauwe Zand, het tuindorp in Buikslotermeer: daar is het percentage sociale huur 82 procent en het beleid is gericht op bescherming daarvan. Noord wordt niet armer van de nieuwe metro, maar afnemende armoede is niet hetzelfde als gentrification. Er leeft bij sommige mensen in Noord een heuse yuppofobie, maar als er ergens sprake is van verdringing dan is het van de hogeropgeleide."
Kok is kritisch over hoe het Noord-van-na-de-Noord/Zuidlijn wordt ingevuld. Er moet meer ruimte zijn voor kantoren en hotels, om de buurt daadwerkelijk op te stuwen in de vaart der volkeren. "Er wordt een bioscoop gebouwd, dat is het wel."
"Kantoorbestemmingen worden niet verleend, in elk geval niet grootschalig. Noord is ideaal voor een schaatshal, maar de gemeente werkt niet mee. In Zuidoost duurde het ook vreselijk lang voordat Ikea, Ziggo Dome en Pathé zich vestigden langs de Oostlijn."
Desalniettemin, vindt Kok: "Noord gaat veranderen, dat is zeker. Een stad groeit altijd naar zijn metro toe."
