Beste burgemeester Van der Laan,
Omdat ik u steeds maar niet te pakken kreeg*, wil ik u langs deze weg op de hoogte stellen van een belangrijk feit. Tijdens het schrijven van Oerknal aan het IJ stuitte ik op een opmerkelijk gegeven: uw Stadhuis ligt niet aan de Amstel maar aan het Die. Een prachtige rivier die van Holysloot via ’t Sluisje naar het Damrak loopt. En van daaraf richting Munt en Stopera.
Dit alles ontdekte ik tijdens het schrijven van mijn boek Oerknal aan het IJ. Amsterdam is van oorsprong een stad aan het Waterlandse Die. Nu zult u denken: Die? Schaam u niet, u verkeert in goed gezelschap. In de lijvige geschiedenisboeken treffen we de naam van vrijwel elk veenstroompje aan. Maar niet die van het Die.
Misschien omdat de rivier uit Noord komt. Amsterdam heeft altijd meer oog gehad voor de stad ten zuiden van het IJ. Het Die is overigens een prachtige rivier die – ondanks gedempte delen – op Amsterdams grondgebied nog altijd zo’n acht kilometer meet. Langer dus dan de Amstel is binnen de gemeentegrens van de hoofdstad. Aangenaam kennismaken.
Burgemeester, even kort en bondig. Zoals u wellicht weet wordt het ontstaan van Amsterdam de laatste jaren steeds vroeger geschat. Waar we in de vorige eeuw nog dachten dat Amsterdam ‘avant la lettre’ ontstond na 1200, weten de deskundigen nu vrij zeker dat dit beduidend vroeger was. Het eerste huisje bij het Damrak is waarschijnlijk gebouwd tussen 1100 en 1150. Nu hoor ik u denken: wat zou dat?
Nou, dat zou best veel. Want tussen 1100 en 1150 was er nog geen … IJ. Ooit was er wel een Oer IJ, maar dat lag in die tijd al honderden jaren kurkdroog. Het was met veen overgroeid en er was geen sprake van een ‘Amsterdam-Noord of –Zuid’. Het IJ heeft de eerste geboorte van de stad dus nooit mogen meemaken. En de Amstel? Eh… daarvan zeggen steeds meer deskundigen dat ie in die jaren 4 kilometer verwijderd was van wat nu Damrak en Warmoesstraat is. De Amstel schijnt pas later te zijn doorgegraven naar het Die. Al is het correcter om te schrijven dat het Dié is doorgegraven naar de Amstel. Toen hebben we dat kaarsrechte kanaal – een rivier kunnen we het natuurlijk niet noemen – omgedoopt tot Amstel. Het gebied ter hoogte van Carré en de Magere Brug was destijds Groot Waterland. Amstelland lag meer richting Utrecht. Nog steeds eigenlijk.
Om een lang verhaal kort te maken: de enige rivier die er tijdens het vroege ontstaan van Amsterdam wél was, is het Die. We hebben de Dam dus in het Die gelegd. De stadsgeschiedschrijvers hebben zich enkele eeuwen in de luren laten leggen door Joost van den Vondel, die een mythe maakte van de heren van Aemstel. Virtuoze fictieschrijver. In de bijgaande plaatjes kunt u zien hoe het zich allemaal heeft voltrokken.
Wilt u meer weten, dan overhandig ik u graag persoonlijk een exemplaar van oerknal aan het IJ. Bij die gelegenheid kan ik in één moeite de nieuwe straatnaambordjes vastschroeven. Regelt u zelf de adreswijziging van ‘Amstel 1’ naar ‘Die 1’. Helemaal een lekkertje is de nieuwe naam inderdaad niet. Merkte ik toen ik het bordje provisorisch op het Rokin bevestigde. Engelstalige toeristen reageerden verbaasd.
Nu wel, misschien kunnen we er een combi van maken. Wat vindt u van Die Amstel ?
Met de meeste hoogachting,
Bas Kok
*Inmiddels is Bas op bezoek geweest bij de burgemeester, zie De dag dat ik de burgemeester een Oerknal gaf.
- € 19,50 euro ; verkrijgbaar bij o.a. Plantage Van der Plas en Boekhandel Over het Water.
- Bestelbaar via www.oliviamedia.nl
Bovenstaande tekst is verschenen op Ilovenoord.nl.
